Blog #4 ‘Verborgen’ plastics

Toen ik erop ging letten of er plastics in producten zitten die ik zelf gebruikte, kwam ik erachter dat er in mijn tandpasta en het mondspoelwater (van een A merk voor gevoelige tanden) plastics zitten. Echt, Yak. Ook best veel doucheproducten (met volgens de verpakking vooral natuurlijke ingrediënten) in mijn badkamer bleken (co)polymeren te bevatten. Zonder dat ik het wist en zonder dat ik het wilde droeg ik dus bij aan het toenemen van microplastics in het milieu via ons doucheputje door het kopen van producten met verborgen plastics. Voor mij was die ontdekking een wake-up call dat het echt anders moet en dat er veel meer basic kennis over plastic algemeen bekend moet worden.

Ben jij benieuwd of er mogelijk plastics in jouw verzorgingsproducten zitten? Kijk dan eens op Beatthemicrobead.org. Daar vind je een flinke lijst met producten en of er plastics in zitten of niet. Ook kan je daar producten die je niet in de lijst vindt melden.

Plastic is enorm goed en makkelijk te verwerken en je kunt er makkelijk stoffen aan toevoegen die het andere eigenschappen geven. En, daarnaast, plastic is belachelijk goedkoop. Zo kan het ook dat plastics in heel veel alledaagse producten zijn terecht gekomen waar je waarschijnlijk geen idee van hebt. Bijvoorbeeld in verzorgingsproducten, en in textiel. De microplastics uit verzorgingsproducten waren niet het enige ‘plastic lek’ in ons huishouden.

Sokken

Ik heb altijd gehouden van natuurlijke materialen, en daarom let ik op de textiellabels voordat ik kleding aanschaf. Uit eigen (N=1) onderzoek van de afgelopen jaren concludeer ik dat het steeds meer moeite kost om bijvoorbeeld sokken te kopen zonder kunststof. 5% Elastan en 95% natuurlijk materiaal neem ik voor lief, omdat het anders wel erg moeilijk wordt om aan sokken te komen. Over de jaren is het percentage polyester en andere kunststoffen flink toegenomen in sokken die ik normaal graag bij de HEMA of eerder de V&D kocht. En wat ook opvalt, de marketing op de labels wordt wel ‘groener’; Sokken met bamboe, of met organisch katoen. Jammer, dat zo’n sok dan bijvoorbeeld voor 35% uit dat organisch katoen bestaat, aangevuld met kunststof. Want… bij het wassen laat synthetisch textiel microplastics los. Zo’n 600.000 – 17.000.000 vezels per 5 kilo was.

Zo min mogelijk synthetisch textiel kopen is het beste. Wat je al hebt, kan je zo min mogelijk wassen. Verschillende soorten textiel laten verschillende hoeveelheden vezels los. Fleece spant wel de kroon. (Fleece kan je maken van oude gerecyclede PET flessen. Een nieuw gebruiksdoel, maar helaas als textiel niet bepaald milieuvriendelijk). Check dit onderzoeksrapport eens als je meer wilt leren over microplastics uit textiel.

Ik was het synthetische textiel wat ik al had in een GuppyFriend waszak. Schijnt de microvezels niet door te laten. Maar volgens mij helpt het maar een beetje. Als de microvezels niet wegspoelen met het waswater maar in de GuppyFriend blijven, dan zitten ze voornamelijk nog in de kleren zelf en bij het uithangen waaien ze alsnog de natuur in. Sinds kort zijn er ook filters voor microvezels op de markt die je kunt bevestigen aan je wasmachine. Zou tof zijn als elke nieuwe wasmachine meteen met zo’n filter wordt uitgerust. Maar liever nog, alleen duurzaam natuurlijk textiel dat geen probleem oplevert voor de natuur. Synthetisch textiel probeer ik helemaal uit te faseren uit ons gezin, want naast verzorgingsproducten bleek dat een andere bron van ‘verborgen’ plastics.

Theezakjes

Een tijdje geleden was in het nieuws het bericht van recyclers dat theezakjes bij het restafval ingezameld moeten worden, en dat dat vrij vaak fout gaat bij het scheiden van afval. Inderdaad, je zou denken, blaadjes, met een stukje filterpapier: dat gaat op de composthoop of in de groene container. En eigenlijk is dat ook zo. Losse thee, en thee in echte papieren zakjes zijn prima geschikt op te composteren. (Afgezien van het kleine nietje misschien). Maar, wat blijkt, voorverpakte thee, met name ‘premium’ thee in zo’n piramidevormig zakje, is niet afbreekbaar. Het zakje bevat plastics, en het touwtje wat eraan gesmolten zit is ook van kunststof. Dat is op zijn best teleurstellend voor de welwillende afvalschelder die dit al jaren bij het groene afval scheidt. Nu las ik twee weken geleden op de BBC meer slecht nieuws over de pyramidezakjes. Canadees wetenschappelijk onderzoek heeft aangetoond dat deze zakjes erg veel microplasticvezels afscheiden als je ze overgiet met heet water… Mmm, lekker. Nog een kopje thee?

Een zero waste oplossing voor thee is om het los te kopen in een blikje dat je vast nog hebt. Losse thee kan je in je eigen verpakking halen bij koffie en theewinkels. Wanneer zou Lipton er wat aan gaan doen? Misschien als elke lezer van deze blog ook een berichtje aan Unilever/Lipton stuurt hierover. Dit theezakje vond ik qua ‘verborgen’ plastics echt een instinker. Ziet eruit als papier, is het niet. En dus slecht voor milieu, en… je gezondheid dan?

Hoe zit het nou echt met de gevaren van microplastics?

Het probleem van microplastics wordt gelukkig steeds meer onderkend, en er is inmiddels meer onderzoek naar gestart op universiteiten wereldwijd. Hoewel er nog veel nader onderzoek nodig is, blijken de eerste resultaten wel te duiden op negatieve gezondheidseffecten. 18 oktober 2019 verscheen deze publicatie in Nature over polystyrene nanoplastic deeltjes die hormoonverstorend werken voor vissen. En begin deze maand bleek uit Nederlands onderzoek dat Nylonvezels ervoor zorgen dat het menselijk immuunsysteem aangetast wordt. Geen vrolijk nieuws om mee te eindigen, wel een extra stimulans om plastic vrij te gaan. Inspiratie nodig over hoe je dat kunt doen? Check de DIY plastic vrij hacks voor praktische tips!

Blog# 3 Crash course winkelen zonder plastic

In de supermarkt kan je niet om plastic heen. Dit was mijn beleving nog vóórdat ik besloot dat ‘plastic’ een criterium werd net zoals ‘houdbaarheidsdatum’, ‘biologisch’ en ‘prijs’ dat bijvoorbeeld zijn als je winkelt. Toen ik besloten had dat ik fors minder plastic wilde veranderde de inhoud van mijn voorraadkast heel snel.

Met een paar handige stelregels lukt het je al vlot om veel plastic te omzeilen bij het boodschappen doen:

Ga voor onverpakt, (Bring Your Own pacakaging!)

Als het kan, ga ik voor onverpakt. Dit zorgt er bij mij voor dat ik groenten en fruit uitkies die onverpakt voorhanden zijn. Als er alleen maar komkommers in plastic zijn, ga ik voor een andere groente. Als de supermarkt mij te weinig onverpakt bied, ga ik naar de markt of groenteman. Spullen los kopen, betekent ook dat ik me heb aangewend om mijn eigen verpakkingen mee te nemen. Winkelen begint dan al thuis, met het vullen van je shopper met voldoende herbruikbare zakjes voor groente, fruit en brood en bakjes voor vlees en noten en wat extra voor spontane aankopen. Hier moet je echt aan wennen. Net zoals we ook zijn afgewend van standaard plastic tasjes, werkt dit precies hetzelfde. Je moet het ook weer makkelijk voor jezelf maken. Zo hebben wij een bestelling geplaatst om elke week 3 ongesneden broden op te halen bij onze supermarkt. Ongesneden moet je er echt bij zeggen, anders verdwijnen de broden voor je het weet weer in plastic. Als ik dan kom, overhandig ik mijn eigen broodzakken en vraag dan pas of mijn brood gesneden kan worden. Verder heb ik ontdekt dat als je zonder bestelling onverpakt brood wilt kopen, je het beste in de ochtend kunt komen.

Af en toe kom ik nog met goede bedoelingen maar zonder verpakkingen in de winkel. Dat levert wel gespreksstof op aan de kassa als je dan al je losse tomaten en appels op de band legt… Maar dat is dan weer een goed moment voor een kort gesprekje, et voilà; een bewuste burger erbij! In Amersfoort zit een verpakkingsvrije winkel. Af en toe ga ik daar heen om groot in te slaan, dan neem ik flessen mee voor olijfolie, azijn en koop ik voorraad van producten die ik niet wekelijks nodig heb, maar die ik in de supermarkt niet onverpakt kan krijgen. Natuurlijk wel op de fiets, want met de auto doe je de winst aan vermeden plastic al gauw teniet door de verbruikte benzine.

Kies lokaal

Vervoer draagt voor een groot deel bij aan de milieu-impact van een product. Kies daarom wat je ook koopt zo mogelijk voor lokale producten. Sinds we dit criterium gebruiken kopen wij (heerlijke!) wijn uit Europa en kiezen we voor groente, fruit en vlees voornamelijk producten uit Nederland. Lokale producten komen ook vaker onverpakt omdat ze geen lange reis hebben hoeven maken waarvoor bescherming van plastic nodig zou zijn.

De verpakking maakt maar 7% uit van de milieubelasting van een product. Daarom wordt al die aandacht voor plastic verpakkingen nogal eens overdreven gevonden. Maar bij elkaar belandt er toch 800 miljoen ton plastic in de oceanen jaarlijks. Dat is zo schadelijk, onmogelijk om daarvan weg te kijken. Plastic wordt vaak geroemd omdat het hele goede barrière-eigenschappen heeft en omdat het licht is. Beide waar! Al is het wel zo dat die gunstige eigenschappen pas ontstaan nadat er chemische additieven zijn toegevoegd aan het plastic. Plastic bestaan uit poreuze structuren van polymeren waar makkelijk chemische toevoegingen aan te doen zijn die ervoor zorgen dat UV licht of zuurstof niet bij het product kan komen of additieven zorgen ervoor dat het plastic erg flexibel wordt (weekmakers). Echter, doordat het materiaal poreus is lekken deze toevoegingen ook je eten in, of de natuur in als een verpakking niet goed wordt weggegooid. Plastic verpakkingen zijn veelal ontworpen voor eenmalig gebruik, zoals Bea Johnson zegt, eigenlijk zijn ze ‘designed for landfill’ oftewel ontworpen om afval te worden. 40% van het nieuwe plastic dat nu wordt geproduceerd wordt benut voor het maken van verpakkingen voor eenmalig gebruik.

Kies karton, metaal en glas boven plastic

Als je bij een schap sauzen staat, is zo’n 90% verpakt in plastic. Maar, er zijn altijd wel 1 of 2 varianten mayonaise of ketchup die in een glazen fles of een metalen tube zitten. Glas en metaal bewerken kost veel energie, dus je moet ook daar zo zuinig mogelijk mee zijn. Maar deze grondstoffen zijn wel heel goed recyclebaar en er zijn goede recyclestromen voor georganiseerd. Plastic komt helaas nog steeds in veel verschillende samenstellingen en helaas wordt PMD afval makkelijk met vuil besmet waardoor er uiteindelijk maar een klein percentage echt van gerycled wordt in nieuwe productverpakkingen. De eisen voor voedselverpakkingen zijn ook zo streng, dat er meestal vooral sprake is van recyclen in een product van veel lagere kwaliteit (downcycling) en producten van 100% gerecycled plastic zijn schaars. Er blijft hoe dan ook een heel groot volume aan onverwerkbaar plastic over dat niet gerecycled kan worden en dat blijft voor altijd afval.

Vermijd recycle-rampen

Dan zijn er nog veel producten die verpakt worden in verpakkingen van verschillende materialen. Drankkartonnen bestaan vaak uit meerdere laagjes plastic, een laagje karton en een laagje aluminiumfolie. Doordat deze laagjes verlijmd zijn is het heel lastig om al die grondstoffen weer te scheiden voor hergebruik. Gemixte materialen in een verpakkingen maken van zo’n verpakking echt een recycleramp. Je kunt er vaak omheen, bijvoorbeeld kokosmelk kan je in drankkarton kopen, maar je kan ook voor blik kiezen. Om de slechte recyclebaarheid van drankkartonnen zijn wij thuis gestopt met het kopen van frisdranken uit pak. We missen ze echt niet. Wat voor ons wel een uitdaging is; zuivel! Melk, yoghurt en karnemelk zijn bijna niet te krijgen zonder een verpakking die uit meerdere lagen bestaat. Af en toe haal ik melk bij een boer in de buurt, maar vaker staan we toch weer met een flinke collectie tetra-pakken in de supermarkt. Hier zoek ik nog een oplossing voor. Anybody?

Koop geconcentreerde producten

Limonade is een prima alternatief voor kant en klare frisdrank. Bij kant en klare frisdrank wordt veel energie verspilt aan het verpakken en vervoeren van water. Iedereen heeft thuis een kraan, en als je in de winkel alleen het concentraat kan kopen, wat wil je dan nog meer zou je denken. Shampoo en frisdrank zijn mooie voorbeelden van het vervoeren en verpakken van vooral water. Maar er zijn nog nog meer producten waar je misschien wel een geconcentreerd alternatief van kunt vinden. Zo is geconcentreerd wasmiddel al beter dan een traditionele fles, maar je hebt ook de keuze voor poeder, wasnoten. (huh? wasnoten? Dat is iets voor ‘gevorderden’, ik zal een aparte blog over wasmiddelen schrijven:)

Laat horen wat je vindt

Regelmatig neem ik even de tijd om te kletsen met medewerkers in de supermarkt. Soms zijn dat millenials die een bijbaantje hebben. Ik leg dan uit dat ik boodschappen probeer te doen zonder plastic in ‘hun’ winkel, en dat dat best lastig is. Of ik stel een vraag waarom koekjes in een plastic tray in een plasticfolie met karton eromheen zijn verpakt. Met een blik in mijn boodschappenkar snappen ze wat ik bedoel en eigenlijk vinden ze vaak plastic ook wel overdadig aanwezig. Soms beginnen ze zelf over plasticfolie (secundaire verpakking) dat om de karren heen zit voor vervoer vanuit het distributiecentrum, nog los van de verpakkingen in de winkel. Mijn bedoeling is dan om aan te geven dat ik het graag anders wil, en dat ik het niet ok vind dat er zoveel overbodige verpakkingen zijn waar ik als klant niet op zit te wachten. Elke keer als ik boodschappen doe probeer ik iemand te inspireren met hoe het ook anders kan. Ik weet dat de stem van veel bewuste consumenten uiteindelijk het aanbod zal veranderen.

Succes met jullie plastic vrije shopacties en laat het me alsjeblieft weten als je aanvullende tips of goede ideeën hebt!

Blog #2 De stand van Plastic-zaken

Het begon met ergernis over onze eigen ‘plasticproductie’ als gezin als we ‘gewoon’ naar de supermarkt gingen. Dit, in combinatie met wat ik in Afrikaanse landen en kusten zag aan toenemende plasticvervuiling. Plastic drong zich aan me op als wereldwijd probleem. Plastic wordt niet afgebroken en blijft in het wild dus voor altijd afval. Ik wilde het zelf graag beter en anders doen maar liep er ook tegenaan dat ik eigenlijk zo weinig afwist van plastic, en van alternatieven. Wist jij dat we gemiddeld per persoon in Nederland 165 kilo plasticafval ‘produceren’ en dat van al het plastic dat nu gemaakt wordt 40% nog steeds bedoeld is om maar eenmalig te worden gebruikt?

We omringen ons met plastic, we verpakken ons eten en drinken in plastic, we smeren het op onze huid en we weten er eigenlijk zo weinig van….

Daar begon het grasduinen op internet en het zoeken naar goede informatie, feiten en praktische oplossingen. Eigenlijk is het best raar bedacht ik me. We omringen ons met plastic, we pakken ons eten en en drinken in in plasticverpakkingen, we smeren het op ons met cosmetica en cremes en we weten er eigenlijk zo weinig van. Daarom ben ik steeds meer gaan lezen, en hoe meer ik leer over plastic hoe meer ik bevestigd word in het idee dat we een totaal andere houding ten opzichte van plastic nodig hebben om de wereldwijde plasticcrisis op te kunnen lossen. Plastic heeft de wegwerpcultuur mogelijk gemaakt, gemak is de norm geworden en na verloop van tijd zijn we het als een ‘recht’ gaan ervaren. Dat is super krom! Onze planeet slikt het niet, dus tijd om terug te komen op wat eerst een briljante uitvinding leek. Terugkomen op wegwerpplastic is niet onmogelijk of ouderwets, het is gewoon rechtzetten, recht doen als aardbewoner.

Ik deel graag een paar waardevolle bronnen met jullie voor als je zelf ook meer wilt leren over plastic van ontstaansgeschiedenis tot eigenschappen, actueel onderzoek en praktische oplossingen om plastic te omzeilen:

Bronnen

De Ellen McArthur Foundation publiceert enorm veel onderzoek over de circulaire economy. En ook organiseren ze met regelmaat interessante online seminars onder de noemer Think DIF.

De Ellen McArthur Foundation publiceert enorm veel onderzoek over de circulaire economy en dus ook over plastics en alternatieven daarvoor. En ook organiseren ze met regelmaat interessante online seminars onder de noemer Think DIF.

Lucy Siegle is een Britse journalist en plastic activist. Zij schreef het boek: Turning the tide on plastic (2018). Mooie overview van de onstaansgeschiedenis van plastic tot de huidige plastic crisis, en ook boordevol tips over wat je zelf kan doen om je plasticvoetprint te verkleinen. Motiverend om zelf tot actie over te gaan! Je kunt Lucy ook volgen op Twitter @lucysiegle of op Instagram @theseagull.

The Future of Packaging (2019) is een boek vol kennis over plastic vanuit het perspectief van industrie partijen. Samengesteld door Tom Szaky, CEO van Terracycle. Zijn bedrijf heeft als missie het niet recyclebare te recyclen. Heel tof wat ze doen, en mooie voorbeelden van bedrijven die naar duurzaamheid streven. Maar ook Tom zoekt naast recycling naar echte blijvende oplossingen, zoals het overbodig maken van single use plastic met LOOP dat nu getest wordt in de US. Grote les die ik trok uit dit boek: om te weten of en hoe je iets moet recyclen: Call your local recycler! De recycling is lokaal zo optimaal mogelijk als je je richt naar de aanwijzingen van je lokale recyclebedrijf.

Zero Waste Home van Bea Johnson (2016) is echt een basiswerk over Zero Waste living. Van haar komt het mantra Refuse, Reduce, Reuse, Recycle, Rot. Een superhoede kapstok om je verbruik van grondstoffen terug te brengen en ze zo goed mogelijk weer in de grondstofloop terug te brengen na gebruik. Ik heb genoten van haar karakter dat duidelijk gevormd is op het Franse platteland. Het boek is redelijk Amerikaans gericht en je moet af en toe een flinke vertaalslag maken naar de situatie hier in Nederland. (Waar Bea er gewoon voor koos om alles in de Bulk-alley van haar lokale supermarkt te halen zijn die in Nederland nog met een vergrootglaasje te zoeken helaas.)