In de supermarkt kan je niet om plastic heen. Dit was mijn beleving nog vóórdat ik besloot dat ‘plastic’ een criterium werd net zoals ‘houdbaarheidsdatum’, ‘biologisch’ en ‘prijs’ dat bijvoorbeeld zijn als je winkelt. Toen ik besloten had dat ik fors minder plastic wilde veranderde de inhoud van mijn voorraadkast heel snel.
Met een paar handige stelregels lukt het je al vlot om veel plastic te omzeilen bij het boodschappen doen:
Ga voor onverpakt, (Bring Your Own pacakaging!)
Als het kan, ga ik voor onverpakt. Dit zorgt er bij mij voor dat ik groenten en fruit uitkies die onverpakt voorhanden zijn. Als er alleen maar komkommers in plastic zijn, ga ik voor een andere groente. Als de supermarkt mij te weinig onverpakt bied, ga ik naar de markt of groenteman. Spullen los kopen, betekent ook dat ik me heb aangewend om mijn eigen verpakkingen mee te nemen. Winkelen begint dan al thuis, met het vullen van je shopper met voldoende herbruikbare zakjes voor groente, fruit en brood en bakjes voor vlees en noten en wat extra voor spontane aankopen. Hier moet je echt aan wennen. Net zoals we ook zijn afgewend van standaard plastic tasjes, werkt dit precies hetzelfde. Je moet het ook weer makkelijk voor jezelf maken. Zo hebben wij een bestelling geplaatst om elke week 3 ongesneden broden op te halen bij onze supermarkt. Ongesneden moet je er echt bij zeggen, anders verdwijnen de broden voor je het weet weer in plastic. Als ik dan kom, overhandig ik mijn eigen broodzakken en vraag dan pas of mijn brood gesneden kan worden. Verder heb ik ontdekt dat als je zonder bestelling onverpakt brood wilt kopen, je het beste in de ochtend kunt komen.
Af en toe kom ik nog met goede bedoelingen maar zonder verpakkingen in de winkel. Dat levert wel gespreksstof op aan de kassa als je dan al je losse tomaten en appels op de band legt… Maar dat is dan weer een goed moment voor een kort gesprekje, et voilà; een bewuste burger erbij! In Amersfoort zit een verpakkingsvrije winkel. Af en toe ga ik daar heen om groot in te slaan, dan neem ik flessen mee voor olijfolie, azijn en koop ik voorraad van producten die ik niet wekelijks nodig heb, maar die ik in de supermarkt niet onverpakt kan krijgen. Natuurlijk wel op de fiets, want met de auto doe je de winst aan vermeden plastic al gauw teniet door de verbruikte benzine.
Kies lokaal
Vervoer draagt voor een groot deel bij aan de milieu-impact van een product. Kies daarom wat je ook koopt zo mogelijk voor lokale producten. Sinds we dit criterium gebruiken kopen wij (heerlijke!) wijn uit Europa en kiezen we voor groente, fruit en vlees voornamelijk producten uit Nederland. Lokale producten komen ook vaker onverpakt omdat ze geen lange reis hebben hoeven maken waarvoor bescherming van plastic nodig zou zijn.
De verpakking maakt maar 7% uit van de milieubelasting van een product. Daarom wordt al die aandacht voor plastic verpakkingen nogal eens overdreven gevonden. Maar bij elkaar belandt er toch 800 miljoen ton plastic in de oceanen jaarlijks. Dat is zo schadelijk, onmogelijk om daarvan weg te kijken. Plastic wordt vaak geroemd omdat het hele goede barrière-eigenschappen heeft en omdat het licht is. Beide waar! Al is het wel zo dat die gunstige eigenschappen pas ontstaan nadat er chemische additieven zijn toegevoegd aan het plastic. Plastic bestaan uit poreuze structuren van polymeren waar makkelijk chemische toevoegingen aan te doen zijn die ervoor zorgen dat UV licht of zuurstof niet bij het product kan komen of additieven zorgen ervoor dat het plastic erg flexibel wordt (weekmakers). Echter, doordat het materiaal poreus is lekken deze toevoegingen ook je eten in, of de natuur in als een verpakking niet goed wordt weggegooid. Plastic verpakkingen zijn veelal ontworpen voor eenmalig gebruik, zoals Bea Johnson zegt, eigenlijk zijn ze ‘designed for landfill’ oftewel ontworpen om afval te worden. 40% van het nieuwe plastic dat nu wordt geproduceerd wordt benut voor het maken van verpakkingen voor eenmalig gebruik.
Kies karton, metaal en glas boven plastic
Als je bij een schap sauzen staat, is zo’n 90% verpakt in plastic. Maar, er zijn altijd wel 1 of 2 varianten mayonaise of ketchup die in een glazen fles of een metalen tube zitten. Glas en metaal bewerken kost veel energie, dus je moet ook daar zo zuinig mogelijk mee zijn. Maar deze grondstoffen zijn wel heel goed recyclebaar en er zijn goede recyclestromen voor georganiseerd. Plastic komt helaas nog steeds in veel verschillende samenstellingen en helaas wordt PMD afval makkelijk met vuil besmet waardoor er uiteindelijk maar een klein percentage echt van gerycled wordt in nieuwe productverpakkingen. De eisen voor voedselverpakkingen zijn ook zo streng, dat er meestal vooral sprake is van recyclen in een product van veel lagere kwaliteit (downcycling) en producten van 100% gerecycled plastic zijn schaars. Er blijft hoe dan ook een heel groot volume aan onverwerkbaar plastic over dat niet gerecycled kan worden en dat blijft voor altijd afval.
Vermijd recycle-rampen
Dan zijn er nog veel producten die verpakt worden in verpakkingen van verschillende materialen. Drankkartonnen bestaan vaak uit meerdere laagjes plastic, een laagje karton en een laagje aluminiumfolie. Doordat deze laagjes verlijmd zijn is het heel lastig om al die grondstoffen weer te scheiden voor hergebruik. Gemixte materialen in een verpakkingen maken van zo’n verpakking echt een recycleramp. Je kunt er vaak omheen, bijvoorbeeld kokosmelk kan je in drankkarton kopen, maar je kan ook voor blik kiezen. Om de slechte recyclebaarheid van drankkartonnen zijn wij thuis gestopt met het kopen van frisdranken uit pak. We missen ze echt niet. Wat voor ons wel een uitdaging is; zuivel! Melk, yoghurt en karnemelk zijn bijna niet te krijgen zonder een verpakking die uit meerdere lagen bestaat. Af en toe haal ik melk bij een boer in de buurt, maar vaker staan we toch weer met een flinke collectie tetra-pakken in de supermarkt. Hier zoek ik nog een oplossing voor. Anybody?
Koop geconcentreerde producten
Limonade is een prima alternatief voor kant en klare frisdrank. Bij kant en klare frisdrank wordt veel energie verspilt aan het verpakken en vervoeren van water. Iedereen heeft thuis een kraan, en als je in de winkel alleen het concentraat kan kopen, wat wil je dan nog meer zou je denken. Shampoo en frisdrank zijn mooie voorbeelden van het vervoeren en verpakken van vooral water. Maar er zijn nog nog meer producten waar je misschien wel een geconcentreerd alternatief van kunt vinden. Zo is geconcentreerd wasmiddel al beter dan een traditionele fles, maar je hebt ook de keuze voor poeder, wasnoten. (huh? wasnoten? Dat is iets voor ‘gevorderden’, ik zal een aparte blog over wasmiddelen schrijven:)
Laat horen wat je vindt
Regelmatig neem ik even de tijd om te kletsen met medewerkers in de supermarkt. Soms zijn dat millenials die een bijbaantje hebben. Ik leg dan uit dat ik boodschappen probeer te doen zonder plastic in ‘hun’ winkel, en dat dat best lastig is. Of ik stel een vraag waarom koekjes in een plastic tray in een plasticfolie met karton eromheen zijn verpakt. Met een blik in mijn boodschappenkar snappen ze wat ik bedoel en eigenlijk vinden ze vaak plastic ook wel overdadig aanwezig. Soms beginnen ze zelf over plasticfolie (secundaire verpakking) dat om de karren heen zit voor vervoer vanuit het distributiecentrum, nog los van de verpakkingen in de winkel. Mijn bedoeling is dan om aan te geven dat ik het graag anders wil, en dat ik het niet ok vind dat er zoveel overbodige verpakkingen zijn waar ik als klant niet op zit te wachten. Elke keer als ik boodschappen doe probeer ik iemand te inspireren met hoe het ook anders kan. Ik weet dat de stem van veel bewuste consumenten uiteindelijk het aanbod zal veranderen.
Succes met jullie plastic vrije shopacties en laat het me alsjeblieft weten als je aanvullende tips of goede ideeën hebt!